Μια διαφορετική εισαγωγή στην ψυχανάλυση
Ο Sigmund Freud ήταν Αυστριακός ιατρός, φυσιολόγος, ψυχίατρος. Θεωρείται ο «πατέρας» της ψυχανάλυσης, καθώς οι θεωρίες του εγκαινίασαν μια νέα εποχή στην κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Τα πιο σημαντικά πεδία που ερεύνησε ήταν οι ιδέες του σχετικά με το συνειδητό και το ασυνείδητο και για την σεξουαλική ανάπτυξη του ατόμου από την παιδική ηλικία.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ενδιαφέρθηκε και για το τι μπορεί να πει η ψυχανάλυση για τα ευρύτερα ζητήματα του πολιτισμού και της κοινωνίας.
Μετά τον Freud οι κυριότεροι “απόγονοί” του, οι Carl Jung, Alfred Adler, Wilhelm Reich και ο Erich Fromm, τράβηξαν ξεχωριστούς δρόμους, δημιουργώντας όμως σχολές και με τον τρόπο τους όλοι συνέλαβαν στην παγκόσμια αποδοχή αυτής της επιστήμης, που φιλοδοξούσε να δώσει απαντήσεις εκεί που είχαν αποτύχει οι υπόλοιπες…
Τα μεγάλα λάθη…
Λοβοτομές*
Τη λοβοτομή, την επινόησε το 1935 ο Πορτογάλος νευροχειρουργός Έγκας Μόνιτζ, ο οποίος άρχισε να την εφαρμόζει πειραματικά σε ασθενείς του ψυχιατρείου της Λισαβόνας. Η εφεύρεση αυτή του χάρισε το Βραβείο Νόμπελ το 1949.
Η λοβοτομή είναι χειρουργική επέμβαση, που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα σε πολλές χώρες, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες.
Σύμφωνα μ’ αυτήν, οι μπροστινοί (μετωπιαίοι) λοβοί αποκόπτονται με χειρουργική επέμβαση από το υπόλοιπο τμήμα του εγκεφάλου, προκειμένου να αντιμετωπιστούν διανοητικές διαταραχές και ψυχικές παθήσεις.
Οι ασθενείς παραμένουν σε ικανοποιητικό βαθμό ενεργοί, αλλά χάνουν το μεγαλύτερο μέρος της συναισθηματικής τους ζωής.
Σκοπός τους δεν ήταν να τους θεραπεύσουν, αλλά να τους ηρεμήσουν, δηλαδή να βελτιώσουν την κατάστασή τους.
Τα αποτελέσματα των εγχειρήσεων δεν ήταν γενικά καλά και ένα σημαντικό ποσοστό, κοντά στο 8%, δεν επιζούσε!
Πολλές εγχειρήσεις έγιναν σε παιδιά κοντά στην ηλικία των 6 ετών, παρόλο που ο εγκέφαλός τους δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί τελείως.
Οι βλάβες που προκαλούνταν στον εγκέφαλο ήταν πολύ μεγαλύτερες από τα οφέλη.
Μετά τη θεραπεία πολλοί ασθενείς γίνονταν φυτά. Παρ’ όλα αυτά η λοβοτομή εφαρμόστηκε ευρέως μέχρι τη δεκαετία του 1950.
Ορμονοθεραπεία σε ομοφυλόφιλους
Ο όρος “ομοφυλοφιλία” επινοήθηκε από τον Ούγγρο ιατρό Benkert και αντικατέστησε τους μέχρι τότε χαρακτηρισμούς που ευθέως παρέπεμπαν στην σεξουαλική ασυδοσία.
Ο Freud δεν θεώρησε ποτέ την ομοφυλοφιλία ως ψυχική πάθηση.
“…Τα ομοφυλόφιλα άτομα δεν είναι άρρωστα. Επίσης δεν ανήκουν στα δικαστήρια…”
Παρ’ όλα αυτά η ομοφυλοφιλία συμπεριλήφθηκε ως ψυχιατρική διαταραχή στην πρώτη έκδοση του Εγχειριδίου των Ψυχιατρικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, το 1952.
Στην δεύτερη έκδοση, το 1968, η ομοφυλοφιλία συμπεριλήφθηκε στις σεξουαλικές αποκλίσεις.
Το 1973, μετά από μεγάλες πιέσεις από το κίνημα των ομοφυλοφίλων, αποφασίστηκε να μην θεωρείται πλέον η ομοφυλοφιλία ψυχιατρική διαταραχή.
Οι ορμόνες ήταν η πρώτη εύκολη ερμηνεία για την ομοφυλοφιλία!
Η Ορμονοθεραπεία ήταν μια σειρά εμβολιασμών με ορμόνες οιστρογόνων, που σκόπευαν να καταστείλουν τις επιθυμίες του “ασθενή” .
Τις περισσότερες φορές είχαν σαν αποτέλεσμα να αναπτύξει ο “ασθενής” γυναικομαστία και να παρουσιάσει συμπτώματα κατάθλιψης, που συχνά οδηγούσαν και στην αυτοκτονία!
Για πολλά χρόνια ξοδεύτηκε ερευνητικός χρόνος για την προσπάθεια απόδειξης πως στους ομοφυλόφιλους οι θηλυκές ορμόνες ήταν περισσότερες.
Μόλις τα τελευταία χρόνια παγιώθηκε η άποψη πως δεν υπάρχει καμία διάφορα στις ορμόνες μεταξύ ομοφυλόφιλων και ετεροφυλόφιλων ανδρών.
Ηρεμιστικά Χάπια (Σήμερα)**
Ψυχολόγοι και Ψυχίατροι, για διάφορους λόγους, έχουν οδηγήσει σημαντική μερίδα πληθυσμού στη χρήση ηρεμιστικών χαπιών.
Τα ηρεμιστικά είναι φάρμακα που χορηγούνται με ιατρική συνταγή. Τα χημικά συστατικά, στα οποία πολλά από τα ηρεμιστικά οφείλουν τη δράση τους, ονομάζονται βενζοδιαζεπίνες.
Σχετικά Κείμενα
Τα ηρεμιστικά δημιουργούν ένα αίσθημα ηρεμίας, καταπραΰνουν το άγχος και βοηθούν στην καταπολέμηση της αϋπνίας. Αν η χρήση τους συνεχίζεται για αρκετό χρονικό διάστημα, μπορεί να γίνουν πολύ εξαρτησιογόνα.
Όσοι αποκτούν εξάρτηση στα ηρεμιστικά, αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες απεξάρτησης και βιώνουν καταστάσεις αρρώστιας και παράνοιας όταν προσπαθούν να σταματήσουν τη χρήση τους.
Η μακροχρόνια χρήση μετατρέπει τον χρήστη σε ζόμπι. Μπορεί να συνεχίσει να εκτελεί τις καθημερινές του υποχρεώσεις, αλλά η σπίθα της ζωής έχει σβήσει μέσα του.
Οι παρενέργειες της μακροπρόθεσμης χρήσης περιλαμβάνουν:
– Απώλεια ισορροπίας
– Προβλήματα μνήμης
– Δυσκολία να σκεφθείτε καθαρά
– Ακράτεια
– Αλλαγές στις αισθήσεις και στα συναισθήματα
– Αλλαγές προσωπικότητας
– Σεξουαλική ανικανότητα κ.α.
Ο Yalom και ο Lacan***
Ο Yalom στην Αμερική και ο Lacan στην Ευρώπη, παρόλο που ανήκουν σε διαφορετικές σχολές,
υπήρξαν οι πιο σημαντικές μορφές αυτής της επιστήμης στην εποχή μας και συνέβαλαν και οι δυο, με διαφορετικό τρόπο, στην επιστροφή των θεωριών του Freud στο προσκήνιο.
Έναν αιώνα μετά, η επιστήμη της ψυχανάλυσης γυρίζει όλο και περισσότερο πίσω στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε…
Το θετικό της ιστορίας, για να κλείσω με κάτι αισιόδοξο, είναι ότι εμφανίζεται πια με περισσότερες αμφιβολίες και λιγότερο δογματική.
*Σημείωση: Οι λοβοτομές ξεκίνησαν κυρίως από την Ιατρική, όμως υπήρχαν ανάμεσά στους ψυχιάτρους και τους ψυχαναλυτές πολλοί που προωθούσαν τέτοιες ιδέες, υπέρ της λοβοτομής.
**Σημείωση: Το σημαντικότερο ρόλο στην εξάπλωση των χαπιών αναμφισβήτητα έχουν διαδραματίσει οι φαρμακοβιομηχανίες, που τα κέρδη τους από αυτήν τη χρήση είναι τεράστια και ανάλογα και τα “κίνητρα” που υπόσχονται στους επαγγελματίες.
***Σημείωση: Ο Yalom χρησιμοποιεί φροϋδικές αναφορές, αν και πολλές φορές απομακρύνεται από την ψυχαναλυτική προσέγγιση και είναι υπέρ μιας πιο υπαρξιακής. Ο Lacan παραμένει πάντα στραμμένος στην ψυχανάλυση και την “επιστροφή στον Φρόυντ”.
Bonus 3 ταινίες
Frances ( Λοβοτομές)
Η ταινία είναι βασισμένη πάνω σε αληθινά γεγονότα και αφηγείται την τραγική ιστορία της ηθοποιού της δεκαετίας του ‘30, Frances Farmer.
Μας περιγράφει την απελπισμένη προσπάθεια της ηθοποιού να γίνει σταρ, που σε συνδυασμό με τις πιέσεις που δέχεται από τη μητέρα της, την οδηγούν πολύ γρήγορα σε νευρικό κλονισμό.
Η Frances τελικά εισάγεται σε ψυχιατρική κλινική, όπου υποβάλλεται σε επέμβαση στον εγκέφαλο και τελικά πέφτει θύμα βιασμού.
Στην ταινία η Jessica Lange δίνει πραγματικά ρεσιτάλ ερμηνείας, στον καλύτερο ίσως ρόλο της ζωής της. Η Lange θα είναι υποψήφια για Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου, αλλά θα το χάσει από την Meryl Streep και την ταινία “Η Εκλογή της Σόφι”.
The Imitation Game (Ορμονοθεραπεία σε ομοφυλόφιλους)
Η ταινία είναι βασισμένη στη ζωή του Βρετανού μαθηματικού, καθηγητή της λογικής, κρυπτογράφου και πρωτοπόρου επιστήμονα υπολογιστών, Alan Turing.
Ο Turing θεωρείται «πατέρας της επιστήμης των υπολογιστών» και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε το κεντρικό πρόσωπο στην αποκρυπτογράφηση των γερμανικών στρατιωτικών κωδικών, συμβάλλοντας καταλυτικά στη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων εναντίον του Ναζισμού.
Το 1952 παραπέμφθηκε σε δίκη με την κατηγορία της σεξουαλικής διαστροφής. Δεν πρόσφερε καμία υπεράσπιση στον εαυτό του και τελικά καταδικάστηκε.
Του δόθηκε, όμως, η επιλογή μεταξύ της φυλάκισης και μιας ορμονικής θεραπείας για τη μείωση της λίμπιντο.
Επέλεξε τις εγχύσεις ορμονών οιστρογόνων, οι οποίες διήρκεσαν ένα έτος, με παρενέργειες όπως η ανάπτυξη στήθους.
Αυτοκτόνησε δύο χρόνια μετά, στις 7 Ιουνίου του 1954.
Girl, Interrupted (Ηρεμιστικά Χάπια)
Η ταινία βασίστηκε στο ομότιτλο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Susanna Kaysen.
Η δεκαοχτάχρονη Susanna, μετά από απόπειρά αυτοκτονίας, δίνει τη συγκατάθεσή της, προκειμένου να εγκλειστεί προσωρινά σε ψυχιατρική κλινική.
Εκεί γνωρίζεται με άλλες ασθενείς και γοητεύεται ιδιαίτερα από την προσωπικότητα της Lisa, η οποία την ενθαρρύνει να αντισταθεί στη θεραπευτική της αγωγή.
Αν και θεωρητικά η ταινία ήταν πάνω στη Winona Ryder, η Angelina Jolie, στον ρόλο της Lisa, θα κλέψει την παράσταση και θα καθιερωθεί ως ηθοποιός πρώτου μεγέθους.
Για την ερμηνεία της θα κερδίσει μια σειρά βραβείων Β’ γυναικείου ρόλου, ανάμεσα στα οποία το Όσκαρ, τη Χρυσή Σφαίρα και το Βραβείο Guild.