Σαμψών και Δαλιδά, ένας πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς

Οι Φιλισταίοι μετά από μια σειρά αποτυχημένων προσπαθειών να σκοτώσουν το Σαμψών σκέφτηκαν έναν άλλο τρόπο να τον νικήσουν. Ότι δεν μπορούσε να τους προσφέρει η δύναμη εκατοντάδων αντρών ίσως να μπορούσε να το καταφέρει με την ομορφιά και την γοητεία της μια γυναίκα!

Έτσι επιστρατεύτηκε από τους Φιλισταίους η Δαλιδά με σκοπό να μάθει από που πηγάζει αυτή η απίστευτη δύναμή του.

Ο Σαμψών ερωτεύτηκε την Δαλιδά και την πήρε σπίτι του. Εκείνη μετά από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες να μάθει την πηγή της δύναμης του Σαμψών, στις οποίες εκείνος της είπε ψέμματα και εκείνη αναγκάστηκε να αποκαλυφτεί και τις τρεις φορές, τελικά θα τον καταφέρει να ομολογήσει ότι η πηγή της δύναμης του είναι στα μαλλιά!

Εδώ έχουμε το πρώτο σημαντικό στοιχείο της ιστορίας. Ο ερωτευμένος Σαμψών για χάρη του έρωτά του αρνείται τον Θεό μιας και απαγορευόταν να κάνει σχέση με γυναίκα (Πόσο μάλλον με αλλόθρησκη!). Στη συνέχεια για τις κακές προθέσεις της Δαλιδά εθελοτυφλεί, χωρίς να μπορεί να δει την ξεκάθαρη παγίδα που του στήνει εκείνη 4 φόρες! Ο Σαμψών τυφλωμένος από έρωτα είναι διατεθειμένος να πιστέψει όλα τα ψέμματα της!

Σε αυτό το σημείο ας δούμε πιο προσεκτικά τον πίνακα του Ρούμπενς.

Στο κέντρο του πίνακα δεσπόζει η φυσιογνωμία του Σαμψών που ο Ρούμπενς τον αναπαριστά επιβλητικό με μεγάλη μυική δύναμη. Ο θεόρατος αυτός Σαμψών κοιμάται εξαντλημένος αλλά και ήρεμος στην αγκαλιά της Δαλιδά μετά από μια έντονη ερωτική νύχτα.

Η Δαλιδά ακουμπάει με το ένα χέρι της τον Σαμψών ώστε να τον κρατάει ήρεμο και με το άλλο στηρίζεται στο κρεβάτι φανερώνοντας έτσι μια αγωνία η οποία υπάρχει ζωγραφισμένη και στο πρόσωπό της.

Δίπλα στη Δαλιδά βρίσκεται κάποιος που με όσο πιο ανάλαφρες κινήσεις μπορεί, κουρεύει τον Σαμψών αφαιρώντας του έτσι την δύναμη του. Μια προσεκτική ματιά ανάμεσα στο πρόσωπο του Σαμψών και αυτού που τον κουρεύει θα μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μοιάζουν υπερβολικά μεταξύ τους. Εδώ ίσως έχουμε τον πρώτο συμβολισμό από τον Ρούμπενς σχετικά με το ότι ο Σαμψών ουσιαστικά το προκάλεσε ο ίδιος στον εαυτό του…

Πάνω από την Δαλιδά μια υπηρέτρια μεγάλη σε ηλικία κρατάει ένα κερί ώστε να διευκολύνει την όραση του κουρέα. Και εδώ με μια προσεκτική παρατήρηση εύκολα θα διαπιστώσουμε ότι η υπηρέτρια θα μπορούσε να είναι η ίδια η Δαλιδά σε μεγαλύτερη ηλικία! Εδώ ίσως ο συμβολισμός έχει να κάνει με τις επιλογές μια γυναίκας όταν πια δεν θα είναι όμορφη και νέα….

Στο βάθος του πίνακα διακρίνουμε μια στρατιωτική ομάδα από Φιλισταίους, έτοιμους να επέμβουν μόλις τελειώσει το έργο του ο κουρέας. Πάνω από τον κουρέα αξίζει τον κόπο να σχολιάσουμε το μοβ σεντόνι που κρέμεται σαν “Δαμόκλειος Σπάθη“ και συμβολίζει τον θανάσιμο κίνδυνο που απειλεί τη ζωή του Σαμψών και στον τοίχο τις μορφές της θεάς Αφροδίτης και του θεού ‘Έρωτα που είναι και οι υπεύθυνοι για την τραγική κατάληξη που θα έχει ο Σαμψών.

Ο πίνακας δημιουργήθηκε από τον Ρούμπενς μεταξύ 1609 και 1610 και υπήρξε παραγγελία από τον φίλο του Nicolaas II Rockox.

Με την ολοκλήρωση του πίνακα και ως το 1640 που πέθανε ο Rockox θα τοποθετηθεί πάνω από το τζάκι του σπιτιού του στην Αμβέρσα του Βελγίου. Όταν πέθανε ο Rockox ο πίνακας δημοπρατήθηκε και τα έσοδα διατέθηκαν για τους φτωχούς της περιοχής. Ο πίνακας μετά την δημοπρασία θα καταλήξει σε άγνωστο αγοραστή για να βρεθεί(?) και πάλι το 1929 και να αγοραστεί το 1980 από την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου έναντι του ποσού των 2.5 εκατομμυρίων λιρών Αγγλίας!

Λίγο μετά θα ξεσηκωθεί διαμάχη για την αυθεντικότητα του συγκεκριμένου πίνακα που μερικοί ειδικοί σε θέματα ζωγραφικής αποδίδουν σε μαθητή του Ρούμπενς και όχι στον ίδιο. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι ο ίδιος πίνακας αν είχε καταχωρηθεί τελικά σε μαθητή του Ρούμπενς, δεν θα άξιζε περισσότερο από 1 εκατομμύριο λίρες, ενώ σήμερα μετά από έρευνα που έγινε το 1983 και τελικά καταχώρησε τον πίνακα ως αυθεντικό Ρούμπενς, η αξία του εκτιμάται πάνω από 40 εκατομμύρια λίρες!

Ως και σήμερα πάντως υπάρχουν πολλοί ειδικοί που δεν έχουν πειστεί για την αυθεντικότητα του πίνακα. Τον πιο σημαντικό αντίλογο στην ιστορία αυτή τον ορθώνει μια Ελληνίδα, η Ευφροσύνη Δοξιάδη, που έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες στις οποίες ισχυρίζεται ότι ο πίνακας που βρίσκεται στο Λονδίνο είναι απλώς ένα κακό αντίγραφο.

“…Δεν έχω τη μανία ντε και καλά να καταστρέψω την Εθνική πινακοθήκη. Η μανία μου είναι να έχει κανείς το θάρρος να βλέπει τη ζωγραφική με φρέσκο μάτι και να μην ακούει σαν ζόμπι τι λένε οι ειδικοί. Οι ειδικοί λένε ότι είναι πραγματικό. Κι εμένα τα μάτια μου, η κρίση μου, μου λένε ότι είναι αντίγραφο και μάλιστα πολύ κακό. Γι’ αυτό συνεχίζω την έρευνα και βρίσκω συνέχεια στοιχεία. Είναι απίστευτο πόσο πολλά στοιχεία ανακαλύπτεις όταν ψάχνεις…” –

Ευφροσύνη Δοξιάδη από συνέντευξη στα Νέα

Το 2007 η Εθνική πινακοθήκη του Λονδίνου επέστρεψε τον πίνακα στο σπίτι του Rockox στην Αμβέρσα και ο κόσμος είχε την ευκαιρία να δει τον πίνακα στη θέση για την οποία είχε δημιουργηθεί!

Ο βιβλικός μύθος που μια σκηνή του απεικονίζεται στον πίνακα είχε τελικά κάτι σαν αίσιο τέλος. Ο Σαμψών στη συνέχεια συλλαμβάνεται και αφού τον τυφλώνουν τον κλείνουν στην φυλακή. Μια μέρα σε ένα γλέντι όπου παραβρίσκονται χιλιάδες Φιλισταίοι ανεβάζουν στο παλάτι τον Σαμψών για να τον χλευάσουν! Εκεί ο Σαμψών, που στο μεταξύ έχει μετανοήσει και ένα μέρος των μαλλιών του έχει φυτρώσει ξανά, ζητά από τον θεό να του δώσει την δύναμη να τιμωρήσει τους Φιλισταίους.

Ο θεός θα τον ακούσει και ο Σαμψών συντρίβοντας της κολώνες στις οποίες ήταν δεμένος θα κατεδαφίσει το παλάτι αυτοκτονώντας και σκοτώνοντας ταυτόχρονα χιλιάδες εχθρούς!

Για το τι απέγινε η Δαλιδά, που για την προδοσία της πήρε μια σημαντική χρηματική αμοιβή, δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα.

Προσωπικά την φαντάζομαι μερικά χρόνια μετά, μόνη, έχοντας πια ξοδέψει την αμοιβή της, να τον σκέφτεται συχνά και να έχει μετανοιώσει για την πράξη της…